Jak sprawdzić właściciela konta bankowego?
Dane posiadaczy rachunków bankowych są objęte tajemnicą bankową. Jeśli chcesz poznać imię i nazwisko właściciela konta, na które np. omyłkowo trafiły Twoje pieniądze, musisz postępować zgodnie z ustawowymi procedurami. Co zrobić, kiedy okaże się, że rachunek bankowy należał do oszusta? Podpowiadamy również, jak sprawdzić, czy numer konta rzeczywiście należy do firmy, z której produktów lub usług chcesz skorzystać.
Zgodnie z art. 104 ustawy Prawo bankowe bank, pracownicy banku oraz osoby, za pośrednictwem których są wykonywane czynności bankowe, są zobowiązane do zachowania tajemnicy bankowej, która obejmuje m.in. informacje uzyskane w trakcie zawierania i realizowania umowy, np. umowy zawarcia rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego1. To oznacza, że jeśli podasz pracownikowi banku dowolny numer konta i poprosisz o podanie imienia oraz nazwiska właściciela, spotkasz się z odmową.
Jeśli Twoja prośba wynika z np. wykonania przelewu na zły numer konta, musisz dostosować się do ustawowych procedur, o których przeczytasz w tym poradniku. Pamiętaj, że nawet jeżeli rachunek należy do oszusta, który wyłudził od Ciebie pieniądze, nie otrzymasz danych właściciela „od ręki”. W takiej sytuacji należy złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na Policji.
Czy po numerze konta bankowego można sprawdzić właściciela?
Jak wspomnieliśmy, obowiązek przestrzegania tajemnicy bankowej uniemożliwia pracownikom banków np. przekazywanie danych klientów innym klientom instytucji finansowej. Oczywiście banki są zobligowane do udzielania takich informacji m.in. organom ścigania. Internetowe wyszukiwarki rachunków bankowych również nie podają imion i nazwisk właścicieli kont – jedynie identyfikują bank, w którym dane konto zostało założone. To możliwe, ponieważ numery rachunków zawierają identyfikatory banków nadawane przez NBP (Narodowy Bank Polski), co także wyjaśniamy w tym poradniku.
Jeżeli nie prowadzisz działalności gospodarczej, może Cię zaskoczyć fakt, że niektóre numery firmowych kont bankowych są opublikowane na tzw. białej liście podatników VAT, czyli w ogólnodostępnym rejestrze, o którym przeczytasz więcej w dalszej części artykułu.
Błędny przelew wychodzący – co zrobić, aby odzyskać pieniądze, i jak sprawdzić dane właściciela konta bankowego?
Wystarczy drobna pomyłka w postaci niepoprawnej cyfry w numerze konta, aby Twoje pieniądze trafiły na konto innej osoby. Przelew nie zostanie zrealizowany, jeżeli numer rachunku zostanie np. przypadkowo skrócony o jedną cyfrę. Jeśli popełnisz błąd w numerze konta bankowego, ale okaże się, że rachunek istnieje, Twoje pieniądze trafią do innej osoby. Samodzielne cofnięcie przelewu oczekującego na najbliższą sesję przelewów wychodzących jest możliwe, ale anulowaniu nie podlegają m.in. przelewy wewnątrzbankowe i Express Elixir, które są realizowane w czasie rzeczywistym, oraz przelewy BLIK na numer telefonu.
Czy można sprawdzić dane właściciela rachunku bankowego, na który trafił błędny przelew? Na początku nie ma takiej możliwości. Jedyne, co możesz zrobić, to zgłosić pomyłkę bankowi, który jest zobowiązany do podjęcia działania w celu odzyskania kwoty utraconej przez klienta. Odbiorca błędnego przelewu zostanie poinformowany o konieczności zwrotu pieniędzy – będzie mieć na to 30 dni od dnia otrzymania powiadomienia. Jeśli nie otrzymasz przelewu, musisz złożyć kolejny wniosek – tym razem o udostępnienie danych odbiorcy. Kiedy je uzyskasz, zwróć się do kancelarii prawnej, aby odzyskać pieniądze na drodze postępowania cywilnego. W tym przypadku dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia się Twoim kosztem2.
Aby poznać pełne procedury, przeczytaj poradnik: Czy i kiedy można cofnąć przelew?
Błędny przelew przychodzący – jak zwrócić pieniądze otrzymane przez pomyłkę?
Jeśli otrzymasz przelew od nieznanej osoby lub firmy, teoretycznie możesz od razu wykonać przelew zwrotny na dane nadawcy, które są widoczne w informacjach dotyczących transakcji w bankowości elektronicznej. W praktyce – najrozsądniej i najbezpieczniej jest podjąć formalne kroki, czyli skontaktować się z bankiem nadawcy przelewu, aby poinformować o otrzymaniu nienależnych środków i otrzymać instrukcję postępowania. Radcy prawni wskazują, że w takiej sytuacji inicjatywa należy do banku, szczególnie jeśli istnieje ryzyko, że pieniądze pochodzą z przestępstwa3.
Pieniądze, które omyłkowo pojawiły się na Twoim rachunku, nie należą do Ciebie i nie powinny zostać przekazane dalej, np. na Twoje drugie konto. Nie uchroni Cię to przed konsekwencjami prawnymi, np. pozwem o bezpodstawne wzbogacenie się czyimś kosztem. Uważaj też na sytuację, w której najpierw otrzymasz błędny przelew, a potem – e-mail, SMS czy wiadomość w mediach społecznościowych, w której rzekomy nadawca poprosi Cię o przelanie pieniędzy na inny rachunek. Nie spełniaj takich próśb, tylko zgłoś się do banku.
Jakie informacje można odczytać z numeru konta bankowego?
Zgodnie z §13 zarządzenia prezesa NBP w sprawie sposobu numeracji banków i rachunków bankowych każdy rachunek płatniczy jest zapisany zgodnie ze strukturą NRB (Numeru Rachunku Bankowego), który składa się z 26 cyfr, przy czym:
- pierwsze dwie cyfry stanowią sumę kontrolną, która służy do sprawdzenia poprawności całego numeru rachunku,
- kolejne osiem cyfr to numer rozliczeniowy jednostki organizacyjnej banku,
- ostatnie szesnaście cyfr to numer porządkowy rachunku bankowego, który został nadany przez bank prowadzący ten rachunek w celu identyfikacji klienta4.
IBAN (International Bank Account Number), czyli Międzynarodowy Numer Rachunku Bankowego, składa się z kodu oznaczającego Polskę (PL) oraz NRB.
Jak działają wyszukiwarki rachunków bankowych?
Internetowe wyszukiwarki rachunków bankowych nie podają imion i nazwisk właścicieli, tylko wskazują, w którym banku zostało założone konto. To możliwe, ponieważ informacja o jednostce organizacyjnej banku jest podana w NRB – Numerze Rachunku Bankowego. Identyfikatory banków są nadawane przez NBP (Narodowy Bank Polski). Można je zweryfikować np. na liście polskich monetarnych instytucji finansowych przygotowywanej przez Departament Statystyki NBP.
Jak wspomnieliśmy, pierwsze dwie cyfry w numerze rachunku bankowego stanowią sumę kontrolną, kolejne osiem cyfr wskazuje jednostkę organizacyjną banku (np. filię banku w pewnej miejscowości), a ostatnie szesnaście cyfr – numer porządkowy konta. Pierwsze cztery cyfry w drugim segmencie identyfikują bank.
XX 1050XXXX XXXXXXXXXXXXXXXX – 1050 to identyfikator banku komercyjnego.
XX 8025XXXX XXXXXXXXXXXXXXXX – 8025 to identyfikator banku spółdzielczego.
Jak sprawdzić numer konta bankowego firmy?
Czy każda firma musi przyjmować płatności bezgotówkowe? Zgodnie z art. 19 pkt 1 i 2 ustawy Prawo przedsiębiorców firmy są zobowiązane do dokonywania lub przyjmowania płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku płatniczego w dwóch przypadkach:
- kiedy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca,
- kiedy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę płatności, przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty w walucie obcej (zgodnie ze średnim kursem walut obcych ogłoszonym przez NBP w ostatnim dniu roboczym przed dniem realizacji transakcji) 5.
Chociaż wspomniany limit 15 tys. zł brutto nie obowiązuje w transakcjach z konsumentami, to według art. 19a pkt 1 i 2 ustawy Prawo przedsiębiorców każdy przedsiębiorca, który prowadzi sprzedaż przy użyciu kasy fiskalnej, musi zapewnić klientom możliwość płatności bezgotówkowej6.
Dlaczego warto sprawdzać poprawność numeru konta bankowego firmy, od której chcesz kupić produkty lub zamówić usługę? Zdarza się, że nieuczciwi sprzedawcy w internecie podszywają się pod inne przedsiębiorstwa – bez ich wiedzy7. W takiej sytuacji możesz np. otrzymać fakturę, która zawiera prawdziwe dane firmy, ale numer konta bankowego należący do oszusta. Jeśli zrealizujesz przelew na wskazany rachunek, zanim otrzymasz produkty lub usługa zostanie wykonana, zaryzykujesz, że druga strona nie wywiąże się z ustaleń. Załóżmy, że rozmawiasz z przedstawicielem firmy drogą e-mailową. W tym przypadku możesz np. samodzielnie znaleźć numer telefonu w internecie i potwierdzić numer rachunku.
Ponadto możesz sprawdzić numer konta bankowego przedsiębiorcy, sprawdzając tzw. białą listę podatników VAT. Pamiętaj jednak, że wykaz nie zawiera rachunków należących do przedsiębiorców zwolnionych z VAT (np. mających niskie obroty) oraz prywatnych kont bankowych, które mogą być wykorzystywane przez jednoosobowe działalności gospodarcze.
Jak uniknąć oszustwa, realizując przelewy?
Jeżeli nie masz pewności, czy rozmawiasz z uczciwym sprzedawcą w internecie, postaraj się na własną rękę skontaktować z przedsiębiorstwem, które może reprezentować. Sprawdź, czy firma ma stronę WWW i fanpage’e w mediach społecznościowych, na których opublikowała adres e-mail lub numer telefonu. Jeśli zamierzasz dokonać transakcji z osobą prowadzącą nierejestrowaną działalność gospodarczą, poszukaj opinii klientów, np. w grupach w social mediach. Zawsze warto poprosić sprzedawcę o wystawienie przedmiotu na portalu aukcyjnym lub ogłoszeniowym, aby móc skorzystać z ewentualnego programu ochrony kupujących. Ponadto warto wiedzieć o procedurze chargeback w przypadku płatności kartą. Dzięki chargebackowi możesz odzyskać pieniądze w sytuacji, w której np. nie otrzymasz zamówionego towaru, a sprzedawca nie będzie odpowiadał na Twoje wiadomości. Pamiętaj, aby unikać zapamiętywania danych karty płatniczej za pośrednictwem m.in. przeglądarki internetowej ze względów bezpieczeństwa.
Co do zasady, technologia Pay-By-Link, która pozwala na m.in. realizację błyskawicznych płatności poza sklepami internetowymi, jest bezpieczna, ale warto zachować ostrożność ze względu na cyberprzestępców. Jeśli często kupujesz np. przedmioty z drugiej ręki, unikaj pochopnego klikania w skrócone linki, a szczególnie podawania swoich danych na podejrzanych stronach. W ten sposób oszuści nakłaniają swoje ofiary do wpisywania danych logowania do bankowości elektronicznej. Spreparowane strony WWW służą do przechwytywania loginów i haseł oraz danych kart płatniczych – debetowych i kredytowych.
Zachowaj ostrożność również wobec e-maili i SMS-ów, w których nadawca podający się za np. dostawcę mediów, instytucję finansową czy podmiot administracji publicznej oczekuje, że natychmiast uregulujesz rzekomo zaległą opłatę przelewem – najczęściej pod groźbą nałożenia dodatkowej kary finansowej czy przerwania świadczenia usługi. Więcej wskazówek w zakresie ochrony przed oszustwami internetowymi znajdziesz w poradniku o phishingu.
Ponadto pamiętaj, aby zawsze sprawdzić, czy numer konta bankowego skopiowany z wiadomości do formularza w bankowości elektronicznej zgadza się z numerem podanym przez sprzedawcę. Złośliwe oprogramowanie jest w stanie błyskawicznie podmieniać cyfry.
Przeczytaj także: Czym jest smishing i jak się przed nim bronić?
Zostaliśmy oszukani – jak znaleźć właściciela rachunku bankowego i dochodzić swoich roszczeń?
Jeśli zorientujesz się, że Twoje pieniądze trafiły na konto oszusta, musisz złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na najbliższym komisariacie policji. Serwis rządowy opublikował pomocny instruktaż, w którym znajdziesz wzór zawiadomienia. Ponadto warto podjąć współpracę z kancelarią prawną, która wesprze Cię w m.in. kontaktach z bankiem w sprawie reklamacji. W zależności od charakteru sprawy możesz też poszukać innych poszkodowanych przez tę samą osobę, np. w grupach tematycznych lub lokalnych w mediach społecznościowych, aby złożyć pozew zbiorowy.
Źródła:1. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-bankowe-16799069/art-104 2. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-cywilny-16785996/art-405
3. https://www.bankier.pl/wiadomosc/Niespodziewany-przelew-od-nieznajomego-to-raczej-klopot-niz-dar-od-losu-Co-zrobic-w-takim-przypadku-8845879.html 4. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-resortowe/sposob-numeracji-bankow-i-rachunkow-bankowych-35348736
5. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-przedsiebiorcow-18701388/art-19 6. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-przedsiebiorcow-18701388/art-19-a
7. https://dabrowa-gornicza.policja.gov.pl/ka8/informacje/wiadomosci/280208,Uwaga-na-oszustwo-z-podmiana-numeru-rachunku-bankowego.html
