Zdolność kredytowa – jak ją sprawdzić i obliczyć?

Czym jest zdolność kredytowa?

Art. 70 ust. 1 ustawy Prawo bankowe definiuje zdolność kredytową jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest zobligowany do przedłożenia na żądanie banku dokumentów i informacji, które są niezbędne do dokonania oceny zdolności kredytowej.

Ponadto art. 9 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim zobowiązuje kredytodawcę do ocenienia zdolności kredytowej konsumenta przed zawarciem umowy kredytowej. W tym celu instytucja finansowa wykorzystuje informacje otrzymane od klienta (np. podane we wniosku kredytowym), uzyskane z odpowiednich baz danych (np. BIK-u, czyli Biura Informacji Kredytowej) lub zbiorów danych kredytodawcy.

Szczegółowe informacje o różnicach między kredytem bankowym, kredytem konsumenckim a pożyczką opublikowaliśmy w poradniku: Kredyt a pożyczka – różnice i podobieństwa.

Jakie instytucje finansowe dokonują oceny zdolności kredytowej klientów?

Nie tylko banki analizują zdolność kredytową klientów. To obowiązkowy krok realizowany również przez instytucje pozabankowe, które udzielają m.in. pożyczek na warunkach kredytów konsumenckich.

Zgodnie z art. 9a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim instytucja pożyczkowa uzależnia udzielenie kredytu konsumenckiego od pozytywnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. Firma pożyczkowa dokonuje oceny zdolności kredytowej na podstawie analizy danych zaufanych dostawców, w szczególności instytucji określonych w art. 105 ust. 4 ustawy Prawo bankowe oraz biur informacji gospodarczych, np. KRD (Krajowego Rejestru Długów). Jeśli ocena danych zgromadzonych w BIK-u (Biurze Informacji Kredytowej) oraz BIG-ach (biurach informacji gospodarczych) nie jest możliwa ze względu na np. brak zobowiązań finansowych klienta oraz brak innych wiarygodnych danych, pożyczkodawca bazuje na oświadczeniu o dochodach i stałych wydatkach gospodarstwa domowego złożonym przez konsumenta. Pożyczkobiorca powinien dołączyć do oświadczenia dokument potwierdzający dochody, np. wyciąg z konta bankowego lub zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach. Zgodnie z art. 9a ust. 3 ustawy o kredycie konsumenckim firma pożyczkowa powinna żądać tych dokumentów, kiedy całkowita kwota pożyczki na warunkach kredytu konsumenckiego przekracza dwukrotność aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Czy rodzaj pożyczki wpływa na ocenę zdolności kredytowej?

Tak, rodzaj pożyczki wpływa na ocenę zdolności kredytowej, ponieważ instytucje finansowe rozpatrują ją w kontekście kwoty pożyczki i okresu spłaty podanych we wniosku. Pożyczkobiorca, który nie jest w stanie spłacić w ciągu 60 dni pożyczki opiewającej na kilka tysięcy złotych, może mieć zdolność kredytową umożliwiającą zaciągnięcie pożyczki na dłuższy okres, który pozwala na ustanowienie niskich miesięcznych rat. I odwrotnie – co ważne, klient musi być w stanie uregulować całkowitą kwotę do spłaty, na którą składa się kwota pożyczki, odsetki, prowizja oraz inne ewentualne opłaty.

Co do zasady, darmowe pożyczki krótkoterminowe, nazywane potocznie „chwilówkami”, są postrzegane jako dostępniejsze w porównaniu z pożyczkami ratalnymi, które opiewają nawet na kilkadziesiąt tysięcy złotych. Niektórym konsumentom, którzy osiągają nieregularne dochody, łatwiej spłacić np. 2000 zł pożyczki w ciągu 2 miesięcy niż 15 000 zł pożyczki w ciągu 12 miesięcy. Ponadto im dłuższy okres spłaty, tym większe ryzyko, że nieprzewidziane, nagłe zdarzenia w życiu pożyczkobiorcy utrudnią terminową spłatę zobowiązania. Oczywiście udzielenie obu pożyczek jest uzależnione od uzyskania pozytywnej oceny zdolności kredytowej przez pożyczkobiorcę.

Pożyczka „naChwile” z RRSO 0% dla nowych klientów Providenta umożliwia pożyczenie od 500 zł do 4000 zł, które należy spłacić w ciągu 61 dni. Osoba, która jest w stanie spłacić pożyczkę w wysokości 1000 zł – bez odsetek i żadnych dodatkowych opłat – w ciągu 2 miesięcy, może nie posiadać tak samo wysokiej zdolności kredytowej jak osoba, która pożyczyła np. 20 tys. zł na 24 miesiące w ramach Pożyczki Samoobsługowej „bezProvizji” (RRSO 29,01%).

Jak instytucje finansowe oceniają zdolność kredytową klientów?

Pozytywny wynik oceny zdolności kredytowej jest najważniejszym warunkiem udzielenia kredytu konsumenckiego. Co ważne, nie istnieje jeden wzór na obliczenie zdolności kredytowej. Każda instytucja finansowa podchodzi inaczej do tej kwestii, co wynika z m.in. charakterystyki produktów, przepisów prawa czy polityki danego banku bądź instytucji pozabankowej. Niemniej warto wiedzieć, jakie podstawowe dane o Twojej sytuacji finansowej zostaną wzięte pod uwagę przez analityków.

Jak podaje BIK, ocena zdolności kredytowej to wynik:

• analizy ilościowej – obejmującej wysokość i źródło dochodów, miesięczne koszty utrzymania oraz bieżące zobowiązania finansowe, np. inne kredyty, pożyczki czy karty kredytowe,
• analizy jakościowej – dotyczącej danych, które mają wpływ na skłonność do terminowej spłaty zobowiązań, m.in. stanu cywilnego, liczby osób na utrzymaniu, stażu pracy, wykonywanego zawodu czy statusu mieszkaniowego¹.

Jeśli dwie osoby uzyskują zbliżone dochody z tytułu stabilnego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, ale pierwsza osoba mieszka sama w odziedziczonym mieszkaniu, a druga osoba spłaca kredyt hipoteczny i utrzymuje dwójkę niepełnoletnich dzieci, to będzie miała niższą zdolność kredytową.

Nie wszyscy konsumenci wiedzą, że każdy złożony wniosek o kredyt lub pożyczkę obniża tzw. scoring w BIK-u – niezależnie od finalnej decyzji kredytowej. Ocena punktowa sugeruje prawdopodobieństwo spłaty nowego zobowiązania finansowego na podstawie historii kredytowej danej osoby. Chociaż scoring w BIK-u jest tylko jednym ze składników oceny zdolności kredytowej, to UOKiK podkreśla, że złożenie co najmniej kilku wniosków o kredyt lub pożyczkę w różnych instytucjach może spowodować pogorszenie oceny punktowej i co za tym idzie – większe prawdopodobieństwo negatywnych decyzji w odpowiedzi na wnioski kredytowe. W związku z tym trwa postępowanie wyjaśniające, czy dotychczasowy mechanizm dyskryminuje świadomych konsumentów, którzy szukają jak najbardziej opłacalnych ofert².

Zdolność kredytowa a historia kredytowa

Instytucje finansowe oceniają również historię kredytową klientów, czyli przebieg spłat dotychczasowych zobowiązań finansowych. Terminowe spłaty sprzyjają uzyskaniu kolejnych kredytów i pożyczek, a opóźnienia i niespłacone raty – obniżają prawdopodobieństwo podpisania nowej umowy. Historia kredytowa jest widoczna w BIK – wpływa na wspomniany scoring. Im wyższa ocena, tym większe prawdopodobieństwo terminowej spłaty kolejnego zobowiązania. Co więcej, banki i firmy pożyczkowe weryfikują też rejestry prowadzone przez biura informacji gospodarczej, do których trafiają informacje o spłatach rozmaitych zobowiązań, w tym dane o rachunkach za zużycie mediów czy alimentach.

Jak poprawić swoją zdolność kredytową?

Niska zdolność kredytowa oznacza, że stosunek dochodów do wydatków nie pozwala na terminowe spłacanie miesięcznych rat nowego zobowiązania finansowego, które przydałoby Ci się do np. pokrycia kosztów remontu mieszkania. Co można zrobić, aby poprawić swoją zdolność kredytową?

• Zastanów się, czy możesz zwiększyć dochody, np. po podjęciu dorywczej pracy na umowie cywilnoprawnej lub zdobyciu nowych kompetencji.
• Przeanalizuj wszystkie wydatki z ostatnich miesięcy. Zwróć szczególną uwagę na drobne, niepozorne kwoty, których suma sięga nawet kilkuset złotych w skali miesiąca. Postaraj się je wyeliminować, o ile nie są konieczne.
• Jeśli masz kartę kredytową, używaj jej rozsądnie, spłacając wykorzystane kwoty w okresie bezodsetkowym i unikając czynności, za które są naliczane opłaty, np. wypłacania gotówki z bankomatu. Pamiętaj, że aktywna karta kredytowa – nawet nieużywana – obniża zdolność kredytową. Instytucja finansowa musi wziąć pod uwagę, że możesz wykorzystać cały dostępny limit kredytowy.
• Oblicz, jaka kwota pozostaje Ci z dochodu za miesiąc pracy.
• Przemyśl, czy możesz obniżyć rachunki za prąd i uniknąć błędów w oszczędzaniu, czyli np. odkładania pieniędzy „do skarpety”, wskutek czego tracą na wartości wraz z upływem czasu.
• Zaplanuj domowy budżet na kolejny miesiąc. Uwzględnij obowiązkowe wydatki (np. czynsz, rachunki za media, żywność) oraz opcjonalne (np. na rozrywkę).

Jeżeli zależy Ci na uzyskaniu pożyczki ze względu na trudności ze spłatą innych rat, rozważ m.in. kredyt konsolidacyjny, który „scala” wszystkie zobowiązania w jedno. Zamiast przelewać kilka rat różnym pożyczkodawcom, wykonujesz tylko jeden przelew do jednej instytucji finansowej, która uregulowała Twoje należności wobec wierzycieli. Dzięki temu rozwiązaniu możesz obniżyć comiesięczne obciążenie budżetu domowego. Pamiętaj tylko, że wydłużenie okresu kredytowania i niższe raty wiążą się zwykle z wyższą całkowitą kwotą do spłaty, ponieważ odsetki są naliczane przez dłuższy czas. Co ważne, kredyt konsolidacyjny nie jest formą oddłużania i nie można go zastosować w przypadku przeterminowanych zaległości³.

Warto przeczytać: Pożyczka z poręczycielem – kiedy jest wymagany żyrant?

Jak samodzielnie sprawdzić swoją zdolność kredytową?

Dzięki samodzielnej ocenie zdolności kredytowej możesz oszacować prawdopodobieństwo uzyskania – i terminowej spłaty – pożyczki lub kredytu. W tym celu warto nie tylko przeanalizować wspomniany domowy budżet, ale także:

• pobrać raport BIK – aby zweryfikować poprawność historii kredytowej i poznać scoring, który wpływa na decyzje instytucji finansowych,
• pobrać raporty z biur informacji gospodarczych – aby zweryfikować, czy biura przechowują pozytywne i negatywne informacje o Twoich zobowiązaniach finansowych,
• skorzystać z kalkulatora zdolności kredytowej – aby oszacować optymalną wysokość pożyczki lub kredytu.

Pamiętaj, że estymacje wyświetlane przez kalkulatory zdolności kredytowej nie gwarantują przyznania kredytu lub pożyczki. Każda instytucja finansowa ma własne zasady oceny zdolności kredytowej, a uzyskanie pozytywnego wyniku jest najważniejszym warunkiem, który należy spełnić, aby podpisać umowę pożyczki lub kredytu. Kalkulatory zdolności kredytowej to narzędzia online, które generują rekomendacje na podstawie wprowadzonych przez Ciebie danych – nie mają dostępu do takich baz, jak BIK czy biura informacji gospodarczej. Kalkulator zdolności kredytowej wymaga zwykle podania:

• miesięcznego dochodu netto (kwoty „na rękę”) w gospodarstwie domowym,
• sumy miesięcznych rat bieżących zobowiązań finansowych,
• limitu na karcie kredytowej lub debetu na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym,
• orientacyjnej wysokości miesięcznych wydatków,
• liczby osób w rodzinie.

Zwróć uwagę, że wystarczy przypadkiem pominąć pewne zobowiązanie, którego rata opiewa na kilkaset złotych miesięcznie, aby kalkulator zdolności kredytowej wprowadził Cię w błąd.

Dobrym uzupełnieniem powyższego narzędzia jest kalkulator pożyczki, który pozwala na wstępne oszacowanie kwoty pożyczki i okresu spłaty. Dzięki kalkulatorowi Providenta możesz zobaczyć, jak zmienia się wysokość miesięcznej raty w zależności od kwoty zobowiązania i liczby rat.

Czy można otrzymać pożyczkę lub kredyt bez zdolności kredytowej?

Banki i renomowane instytucje pożyczkowe, w tym Provident, nie udzielają pożyczek klientom bez zdolności kredytowej. Oferty pożyczek dla zadłużonych oraz pożyczek bez BIK i KRD są tylko pozornie atrakcyjne. Takie produkty są zwykle oferowane przez nierzetelne podmioty, które nie przywiązują należytej uwagi do oceny zdolności kredytowej konsumentów. W efekcie stanowią spore zagrożenie dla osób widniejących na tzw. listach dłużników, ponieważ sprzyjają pogorszeniu – i tak już trudnej – sytuacji finansowej.

Zdolność kredytowa – co warto zapamiętać?

Instytucje finansowe stosują różne metody oceny zdolności kredytowej klientów. Dzięki narzędziom online, np. kalkulatorom zdolności kredytowej lub raportom BIK-u, możesz wstępnie oszacować swoją szansę na uzyskanie kredytu lub pożyczki. Zwróć uwagę przede wszystkim na stosunek Twoich stałych dochodów do wydatków – w tym na spłatę bieżących zobowiązań finansowych.

Jeśli masz trudności z terminowym spłacaniem rat, a systematyczne oszczędzanie w dobie wysokiej inflacji jest dla Ciebie nieosiągalne, zastanów się, co możesz zrobić, aby ograniczyć wydatki (np. eliminując impulsywne zakupy bez promocji) i zwiększyć dochody. Ustabilizowanie sytuacji finansowej sprzyja wzrostowi zdolności kredytowej.

O czym jeszcze warto pamiętać przed zawarciem umowy pożyczki? Nie pożyczaj pieniędzy na zakup przedmiotów lub usług, których tak naprawdę nie potrzebujesz, ale kuszą Cię np. niższymi cenami w okresie wyprzedaży. Ponadto nie traktuj pożyczek z RRSO 0% jako dodatkowego źródła dochodu. Co prawda pożyczki z RRSO 0% umożliwiają spłatę pożyczonej kwoty bez odsetek oraz innych dodatkowych kosztów (pod warunkiem dotrzymania terminu spłaty), ale stanowią zewnętrzne zobowiązanie finansowe, które wpływa na Twoją historię kredytową w BIK-u. Jeżeli zamierzasz podpisać umowę pożyczki długoterminowej, którą będziesz spłacać przez co najmniej 12 miesięcy lub dłużej, zastanów się, czy sezonowe wydatki mogą Ci utrudnić terminową spłatę rat. Postaraj się zaplanować domowy budżet z wyprzedzeniem, aby uniknąć ewentualnych opóźnień w regulowaniu zobowiązań.

Oferta produktowa pożyczka „naChwile” jest dostępna od 19.09.2024 r. dla nowych klientów i dotyczy pożyczki przez internet o całkowitej kwocie pożyczki od 500 zł do 4000 zł spłacanej w jednej racie. Warunkiem udzielenia pożyczki jest pozytywny wynik oceny zdolności kredytowej konsumenta. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) wynosi 0,00%, całkowita kwota kredytu 1500 zł, całkowita kwota do zapłaty 1500 zł, oprocentowanie stałe 0%, całkowity koszt kredytu 0 zł. Jedna rata w wysokości 1500 zł, umowa zawierana jest na 61 dni. Kalkulacja z dnia 25.03.2025 r. na reprezentatywnym przykładzie pożyczki „naChwile”.

Oferta produktowa pożyczka Samoobsługowa „bezProvizji” jest dostępna od 19.03.2025 r. i dotyczy pożyczki przez internet o całkowitej kwocie pożyczki od 1000 zł do 30 000 zł, spłacanej w 12, 18, 24, 36, 44 lub 48 ratach miesięcznych. Liczba możliwych rat jest zależna od wybranej całkowitej kwoty pożyczki. Warunkiem udzielenia pożyczki jest pozytywny wynik oceny zdolności kredytowej konsumenta. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) wynosi 29,01%, całkowita kwota kredytu (bez kredytowanych kosztów) 7000 zł, całkowita kwota do zapłaty 8512,03 zł, oprocentowanie stałe 15%, całkowity koszt kredytu 1512,03 zł (w tym: prowizja 0 zł, opłata przygotowawcza 40 zł, opłata za elastyczny plan spłat 611 zł, odsetki 861,03 zł), 17 miesięcznych równych rat w wysokości 472,90 zł i ostatnia, 18. rata w wysokości 472,73 zł. Kalkulacja z dnia 19.03.2025 r. na reprezentatywnym przykładzie pożyczki Samoobsługowej „bezProvizji”.

Źródła:
1. https://www.bik.pl/poradnik-bik/czym-jest-zdolnosc-kredytowa
2. https://uokik.gov.pl/zdolnosc-kredytowa-prezes-uokik-mowi-sprawdzam
3. https://www.bik.pl/poradnik-bik/jak-dziala-kredyt-konsolidacyjny